Uzależnienie behawioralne to rodzaj nałogu związany z powtarzającym się, niekontrolowanym wykonywaniem danych czynności.
Czym są zależnienia behawioralne?
Ten rodzaj uzależnień charakteryzuje się następującymi trudnościami:
- zachowania dotyczące sfery uzależnienia zaczynają dominować nad innymi zachowaniami i stają się dla danej osoby najważniejsze,
- zmiany nastroju - nałogowe zachowania zaczynają pełnić rolę radzenia sobie z trudnymi emocjami - funkcja regulacyjna np. radzenie sobie z problemami życiowymi czy z negatywnymi emocjami,
- zwiększenie tolerancji - jeśli dane zachowania są powtarzane przez długi czas mogą powodować wzrost zapotrzebowania na wykonywanie danych czynności w celu osiągnięcia pożądanego efektu np. dostarczenie przyjemności, wyregulowanie emocji, chwilowo zapomnienie o problemach, co danych problemów nie rozwiązuje,
- pojawienie się konfliktów z bliskim osobami, które zauważają fakt uzależnienia,
- zaniedbywanie obowiązków - np. obowiązków w pracy czy w domu,
- odczuwanie nie tylko pozytywnych emocji związanych z danym zachowaniem ale też negatywnych np. poczucie utraty kontroli nad daną czynnością lub pojawiające się wyrzuty sumienia po jej wykonaniu,
- symptomy odstawienne - psychiczne i fizyczne objawy (np. poirytowanie, smutek, złość, drżenie rąk) pojawiające się w przypadku utrudnienia realizacji danej aktywności czy niemożności jej zrealizowania
- pojawianie się nawrotów uzależnienia po okresach abstynencji tzn. powrotu do wykonywania danych zachowań/czynności po okresie abstynencji.
Nawroty w uzależnieniach - tendencja do powracania do wzorców danego zachowania / aktywności po okresach abstynencji.
Uzależniania behawioralne, a substancjonalne - podobieństwa i różnice.
Oba rodzaje uzależnień wpływają negatywnie na nasze długotrwałe funkcjonowanie, natomiast różnią się między sobą w wielu kwestiach:
Różnice:
- przede wszystkim w przypadku uzależnienia od czynności nie występuję ryzyko przedawkowania chodź w związku z zaniedbywaniem podstawowych potrzeb fizjologicznych np. w przypadku uzależnienia od elektroniki (komputera) mogą one prowadzić do poważnych stanów zagrożenia zdrowia, a nawet życia,
- różnice polegają też w leczeniu farmakologicznym - w przypadku uzależnienia od substancji podawane są leki działające na receptory w mózgu, stosowane w leczeniu odwykowym np: naltreksonu czy naloksenu. Często podawane są też leki hamujące tzw. "głody alkoholowe",
- przypadku uzależnień behawioralnych nie ma idealnych leków, które mogłyby zachaować problematyczne zachowania,
- w przypadku nałogów od zachowań/czynności nie zawsze jest możliwe całkowite zaprzestanie tych zachowań jak np. całkowitego używania komputera czy telefonu, za pomocą których w obecnych czasach wykonujemy dużo operacji np. opłacamy rachunki, kontaktujemy się z bliskim czy niekiedy pracujemy lub uczymy się zdalnie.
Podobieństwa:
- zwiększenie z czasem tolerancji - w raz z przyjmowaniem substancji czy wykonywaniem określonych czynności z czasem potrzebujemy więcej substancji lub wykonywać częściej dane czynności aby osiągnąć ten sam efekt,
- zaniedbujemy inne formy dostarczania sobie przyjemności, często zapominamy o innych czynnościach, które kiedyś sprawiały nam przyjemność,
- często w obu uzależnieniach czujemy niekiedy silny przymus przyjmowania substancji lub powtarzania danych zachowań,
- pomimo pojawiania się wyraźnych negatywnych konsekwencji i szkód używania substancji czy wykonywania danych czynności i tak dalej kontynnujemy przyjmowanie substancji czy wykonywanie danych czynności.
Jakie wyróżniamy rodzaje uzależnień behawioralnych?
W tej grupie uzależnień często wyróżniamy uzależnienie od:
- hazardu,
- seksu,
- zakupów,
- pracy,
- pornografii,
- objadanie się (kompulsywne)
- uzależnienie od elektroniki (komputera, telefonu itp.),
Konsekwencje uzależnień behawioralnych:
Konsekwencje w nałogowym wykonywaniu i powtarzaniu danych zachowań/czynności mogą dotyczyć zarówno naszego zdrowia fizycznego jak i psychicznego ale też w relacjach z innymi ludźmi.
Z konsekwencji fizycznych możemy wyróżnić: problemy żołądkowe, bóle i zawroty głowy, bóle stawów, bóle nadgarstka, poczucie ciągłego zmęczenia oraz mogą występować różne trudności w sferze życia seksualnego.
W konsekwencja fizycznych możemy wskazać na występowanie: trudności ze snem, labilność emocjonalną, trudności w wypoczęciu, obniżenie zadowolenia z życia, obniżony nastrój, nadmierne rozdrażnienie/nerwowość, ciągłe wyrzuty sumienia i poczucie innych.
Mogą również pojawić się konsekwencje w życiu społecznym np. izolacja od innych ludzi wskutek czego możemy utracić relacje romantyczne, z przyjaciółmi i rodziną lub je znacznie pogorszyć, niekiedy też dochodzi do rozpadów związków, rozwodów itp.
Leczenie uzależnień - gdzie i jak szukać pomocy?
Pierwszym i najważniejszym krokiem jest uświadomienie sobie, że możemy zmagać się z uzależnieniem, że występują u nas jakieś trudności - samoświadomość jest bardzo ważna i jest kluczem do sięgnięcia po dalszą pomoc.
Kolejnym krokiem jest zgłoszenie się do specjalisty: psychiatry, psycholog lub psychotereputy, który pomoże rozpoznać dane trudności i wskazać dalsze kroki leczenia.
Najczęściej w uzależnieniach behawioralnych stosuję się jednak psychoterapie, która może pomóc w nauce radzenia sobie z trudnymi emocjami i stresem, które mogą zniwelować chęć powtarzania szkodliwych zachowań.
Niekiedy włączana jest farmakoterapia, która może wspomagać hamowanie niepożądanych zachowań, szczególnie w przypadku gdy z uzależnieniem współwystępują inne zaburzenia psychiczne.
Należy jednak podkreślić, że psychoterapia w przypadku uzależnień behawioralnych jest procesem długotrwałym i wymaga zaangażowania i chęci do pracy nad swoimi trudnościami